3. 2 YAŞ ÇOCUKLARDA DİL- BİLİŞSEL GELİŞİM
0-2 YAS DONEMİ ÇOCUKLARINDA BİLİŞSEL GELİŞİM
Bilişsel Gelişim Nedir?
Biliş (cognition) sözcüğü, dünyamızı öğrenmeyi ve anlamayı içeren zihinsel faaliyetler anlamına gelir.
Bilişsel gelişim, kişinin çevresi ile olan etkileşimi ve genetik faktörlerin de etkisi ile kazandığı anlayışı, algılamayı ve düşünmeyi ifade eden bir süreçtir.
Piaget'e göre bilişsel gelişim, refleks düzeyindeki tepkilerden, olgun bir insanın tepkilerine ve düşünce düzeyine varana kadar gecen, birbirini izleyen dört dönemlik bir süreçtir.
Piaget, bebeklik donemin çocukların, objelerin devamlı olduklarını, değişmezliklerini bile düşünemezken, zamanla bicim ve büyüklük kavramlarını tanımaya başladıklarını söylemektedir.
- 12-18 aylarda ilk düşünme belirtileri görülmeye baslar.
- Kendisini kontrol ederek hareket eder.
- 2 yasa doğru nesne devamlılığı kazanılır, artık gözle görülmeyen nesnelerin varlığını bilir.
- 2 yasında nesneleri tam olarak sembolize etmeye başlamıştır.
- Bir akranıyla oyun alanını paylaşmaya istekli olabilir. Ancak hala birlikte oyun oynama ve oyuncaklarını paylaşma kavramlarına uzaktır. Bu kavramların tam oturması için en az 1 sene geçmiş olması gerekir.
- Bu yastaki çocuğa Gore hareket eden her şey canlıdır. Bu davranışın örneklerinden bazıları oyuncak ayı veya bebekle konuşmadır.
- Çocuklarda imitasyon yeteneği gelişir. Anne ve baba modellemeleri bu yaslarda baslar.
- Bağımsız olmak için can atan 2 yas çocukları başkalarının kendileri için bir şey yapmasına karsı direnirler.
- Gelişen benlik ve bağımsızlık kavramlarıyla sık sık “ben, benim, ben yapacağım, hayır” gibi kelimeleri kullanır.
- Bir sembolle bu sembolün temsil ettiği nesne arasındaki ilişkiyi anlamaya başlamıştır.
ÇOCUĞUNUZU DESTEKLEMEK İÇİN NE YAPABİLİRSİNİZ
- ÇOCUĞUNUZU düşünme düzeyinin üzerinde bilgi edinmesi için zorlamayın.
- Çocukların bellekleri daha çok kısa surelidir. Bu nedenle öğretilecek bilgiler bolum bolum açıklanmalıdır.
- Çocuğunuza bilgiyi hazır olarak vermek yerine, deneme yanılmalarla veya araştırmaya yönelterek kendisinin bulmasını sağlayın.
- ÇOCUĞUNUZU öğrenmeye güdüleyin.
- Algılama, kavram geliştirme, bellek ve hatırlama gücü vb. zihinsel süreçleri kullanmada bir sorun yaşanıyorsa, organik bozukluk olasılığını da dikkate alın.
- öğrenmeye hazır olduğunda ilgili materyal ve ortamı hazırlayarak etkinliği yapmasına fırsat verin.
- Çocuğunuzun nesnelerle deneyimini artırmak için algılarının gelişiminde çok önemli olan araçları çevresinde bulundurun.
- Oyun, yaratıcı düşünceyi geliştirdiğinden, oyun oynamalarına izin verin.
- çocuğa çevresindeki nesne ve olaylarla ilgili sorular sorun ve onların sorularına basit, anlaşılır cevaplar verin.
Sanatla olan ilgisini artırmaya çalısın.
0-2 YAS DONEMİ ÇOCUKLARINDA DİLSEL GELİŞİM
1. evre: Ağlama
Doğumdaki ilk ağlama, konuşma gelişiminin başlangıcı olarak kabul edilir. Bebeğin ağlarken çıkardığı sesin içinde birçok değişik ses (ağlama, geğirme, öksürme ve esneme vs.) vardır. Bunlar, daha sonra konuşmada kullanılacak seslerin temellerini oluşturur ve konuşma için gerekli bazı alıştırmalardır.
2. evre: Agulama, Lokalizasyon
İkinci ayın başlaması dolaylarında
bebekler agulama olarak nitelendirilen
sesler çıkarmaya baslar. Bu sesler
çoğu zaman "oooo" ya da "aaaa" gibi
acık ünlüler olmaktadır
3. evre: Cıvıldama
Bebekler altı aylık olduklarında içinde ünsüzlerinde bulunduğu çok çeşitli sesler için dudaklarını, dillerini, dişlerini ve gırtlaklarını çok fazla kullanırlar.
"gaf gaf", "be be be" gibi heceleri söylemek için ünlüleri ve ünsüzleri tekrar tekrar birleştirmeye ve büyüklerinin dilinin tonlama, ritim ve vurgulama örüntülerini kullanmaya başlarlar.
4. evre: Tek sözcük
Genellikle bir yas civarı ilk anlaşılır sözcüğü söylediğinde cıvıldama evresi sona erer ve tek sözcük evresine girer.
Bu evrede bebek çevresindeki cümleleri anlamaktadır. Örneğin "Hayır" denildiğinde anlar, basit talimatlara uyar. Müzik oyunları oynayabilir. "mor", "miyav", "hav" gibi hayvan seslerini
taklit edebilir. Bu donemdeki sözcük dağarcığı ortalama 5-20 arasındadır.
5. evre: Telgraf konuşması
Yaklaşık olarak on sekiz ay ile iki yas civarında baslar. Çocuk iki ya da uç kelimelik cümleler kurmaya baslar. Çocuk olası en kısa yoldan kendini ifade etmeye çalışır. Çocuk "babam evde" anlamında "baba ev" der. Veya çocuk bebeğine bakarak "anne ver" diyebilir.
6. evre: Tam Cümle
Çocuk artık basit cümleler kurmaya baslar. Cümlelerde çekimin kullanılması dikkati çeker. Sürekli olarak nesnelerin ve insanların isimlerini sorar.
ÇOCUĞUNUZU DESTEKLEMEK İÇİN NE YAPABİLİRSİNİZ
- Çocuklar taklitçidir, kendilerinden istenileni değil, gördüklerini yaparlar. Bu sebeple, anne-babalar konuşmalarıyla çocuklara iyi örnek olmalıdırlar.
- Evdeki konuşmalar, çocuksu sözcüklerle değil, normal şekilde yapılmalı, çocukla yakından sevecen bir şekilde ilgilenilmeli, konuşmalarda sözcükler acık ve net olmalıdır.
- çocuğa serbest konuşma fırsatı verilmeli, düşünme ve anlatma yeteneğini geliştirmesi için zaman tanınmalıdır.
- Dramatizasyon, yaratıcılık basta olmak üzere, çocuğun algılamasını, problem çözmesini ve dil gelişimini desteklediğinden bu tur etkinliklere önem verilmelidir.
- çocuğun söylediği yanlış sözcükler onu azarlayarak veya alaya alarak değil, sözcüğün doğrusunu söyleyerek düzeltilmelidir.
- Anne-baba çocukla sadece televizyon veya bilgisayar karsısında iletişim kurmamalıdır. Bunun yerine çocukla birlikte yapılabilecek yürüyüş, spor, oyun, sinema, tiyatro, gezi gibi etkinlikler, anne babanın çocukla olan iletişimini arttırır ve çocuğun dış dünyayı daha iyi tanımasına yardımcı olur.
- çocuğun, konuşmayı öğrendiği donemde, evde birden fazla dil kullanılırsa, konuşmada gecikme ve gerileme olacağı düşünülmelidir.
- çocuğun konuşmaya başladığı donemde, anne-baba aceleci olmamalı, çocuğu bu konuda zorlamamalıdır.
- çocuğun yaşıtlarıyla iletişim kurması sağlanmalı, sorduğu sorulara acık ve doğru yanıtlar verilmelidir, ancak anne-baba çocuğu, yaşıtlarıyla kıyaslamamalı, çocuk konuşma olgunluğuna erişmeden konuşmanın gerçekleşmeyeceği unutulmamalıdır.