4. 3 YAŞ ÇOCUKLARDA DİL- BİLİŞSEL GELİŞİM
3+ Yaş Gelişim Özellikleri
3 yaşından itibaren OYUN çağına giren çocuk, çevresinde kendisinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve kendisinin o dünya içinde bir birey olduğunu kabul etmiştir. Bu evrede çocuk kendine özel bir benlik ve cinsiyet duygusu geliştirmeye başlar.
Çevreden ve diğer insanlardan ayrı bir birey olduğunu kavrayan çocuk, artık “nasıl bir kişi olacağını” araştırma yoluna girmiştir.
BİLİŞSEL GELİŞİM
Bireyin, çevresindeki dünyayı anlamasını ve öğrenmesini sağlayan aktif zihinsel faaliyetlerde
gelişime BİLİŞSEL GELİŞİM adı verilmektedir.
Bilişsel gelişim; bebeklikten yetişkinliğe kadar bireyin çevreyi, dünyayı anlama, düşünme yollarının daha kompleks ve etkili hale gelme sürecidir.
Bilişsel gelişimi sınıflandıran ilk psikolog Piaget’e göre 2-7 yaş arası ‘işlem öncesi evre’ dir ve dönemin en karakteristik özellikleri benmerkezci düşünce ve oyuna düşkünlüktür. Çocuk bu yaşlarda başkasının bakış açısından düşünemez. Her olayı kendi açısından görür ve her şeyi kendine göre değerlendirir (egosantrizm).
Henüz paylaşma duygusu gelişmemiştir.
Bu dönemde çocuk, çevresindeki oyuncak veya nesnelere canlıymış gibi davranır. Onlarla konuşur, onların düşündüğüne inanır. Bu durum çocuğun canlı ile cansızı tam olarak ayırt edememesinden kaynaklanmaktadır.(Animizm)
Parça ile bütünü aynı zamanda düşünemez.
Miktar, ağırlık ve sayı korunumunu anlayamaz. Mesela iki eşit büyüklükteki bardağa su doldurup, eşitlikleri gösterildikten sonra bardaktaki sulardan birini ince uzun bardağa boşalttığınız zaman ince uzun bardakta daha çok su var diye düşünmektedir.
Sınıflama ve gruplandırma yapamaz. Bir çiçek grubu içinde, gülün grubun parçası olduğunu kavrayamaz.
Çocuğumuz Neler Yapabilir?
- Kırmızı, sarı, mavi gibi ana renkleri bilir.
- Nesneleri belli özelliklerine göre ayırt edebilir ve eşleştirebilir.
- Hayal oyunları oynar, hayal arkadaşları yaratır ve bunlar sanki gerçek olaylar veya gerçek kişilermiş gibi davranabilir.
- Büyüklük ve sayıyla ilgili basit kavramları anlar.
Ailelere Öneriler
Çocuğun sorularına bıkmadan cevap verilip, olaylar sebep-sonuç ilişkisi içinde anlatılırsa; çocuğun sözcük bilgisi artmış olur ve olayları birbirine bağlamasına yardım etmiş olunur.
‘Camdan sarkma’ yerine ‘Camdan sarkarsan düşebilirsin’ gibi…
Çocuğunuz zihinsel olarak hazır olmadan bazı soruların yanıtları öğretilse ve açıklansa da bir şey öğrenemez. Ne öğretildiğini anlamayan çocuk kırılır. Bu yüzden soyut kavramlardan uzak durmak gerekir.
Bellekleri kısa süreli olduğu için öğretilecek bilgiler parça parça açıklanmalıdır.
Oyun, yaratıcı düşünceyi geliştirdiğinden, oyun oynamalarına izin verin.
Çocuğa çevresindeki nesne ve olaylarla ilgili sorular sorun ve onların sorularına basit, anlaşılır cevaplar verin.
Çocuğun zaman içinde bağımsızlığını öğrenebilmesi için kendi kendine yetmesine ortam hazırlayın. Kararlarına karışmayın.Seçimine saygılı olun.
Çocuğunuza bilgiyi hazır olarak vermek yerine, deneme yanılmalarla veya araştırmaya yönelterek kendisinin bulmasını sağlayın.
DİL GELİŞİMİ
Dil gelişimi, doğumla birlikte başlayan ve tüm yaşam boyu devam eden bir süreçtir.
Çocuklar yaşamlarının ilk günlerinden itibaren çevrelerindeki sesleri algılamaya, sesler çıkarmaya ve içinde yaşadıkları toplumda konuşulan dilin temel yapısını kazanmaya başlamaktadırlar.
Dil gelişimi, çevre ve ailenin sosyo-ekonomik durumundan büyük ölçüde etkilenmektedir. Bugün televizyon, bilgisayar gibi kitle iletişim araçları sayesinde çocukların kelime dağarcıkları 15-20 yıl öncesine göre çok daha gelişmiştir.
Yapılan araştırmalara göre, cinsiyet faktörünün de konuşmada etkili olduğu saptanmıştır; kız çocukları, erkek çocuklarına göre daha erken konuşmakta ve kelime hazineleri daha zengin olmaktadır.
Çocuğumuz Neler Yapabilir?
- 4-5 sözcüklü diziler kurarak konuşur.
- Basit bir sohbete katılır.
- Zamirle kendini ifade edebilir.
- Çevresindeki nesneleri tanır ve onları adlandırabilir.
- Özellikleri belirtilen nesneleri getirebilir.
- Müzik eşliğinde dans edip şarkı söyler.
- Sesinin tonunu ve hızını ayarlayarak konuşabilir.
- Yaptığı bir resmi anlatabilir.
- Kendi kendine konuşur ve çok soru sorar.
- Bir hikâye oluşturup anlatabilir.
- Olayları birbirine bağlayıp olan biteni anlatabilir.
- İki bağımsız emri yerine getirir.(Topu al, kitabı ver.)
- Oluş sırasına göre iki olayı anlatır.
- Konuşması yabancılar tarafından rahatlıkla anlaşılır.
- Anlatılan bir şeyle ilgili sorulan soruları anlar ve yanıtlar.
Ailelere Öneriler
Günlük yaşantı ile ilgili kısa açıklamalar, sohbetler yapın.
Karışık bir konuşmayı ona anlayabileceği düzeyde açıklayarak anlatın.
Evdeki konuşmaları, çocuksu sözcüklerle değil, normal şekilde yapın.
Çocuğun düşünme ve anlatma yeteneğini geliştirmesi için zaman tanıyın.
Çocuğun yaşıtlarıyla iletişim kurması sağlanmalı, sorduğu sorulara açık ve doğru yanıtlar verilmelidir, ancak anne-baba çocuğu, yaşıtlarıyla kıyaslamamalı, çocuk konuşma olgunluğuna erişmeden konuşmanın gerçekleşmeyeceği unutulmamalıdır.