4. Görme Yetersizliği

10.05.2013 19:00

 

GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARI DESTEKLEMEDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR

 

GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARI DESTEKLEMEDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR

 BELİRTİLERİ

  • Gözlerini sıklıkla ovuşturma ve kaşıma,

  • Gözlerde sulanma ve kızarma,

  • Işıktan rahatsız olma,

  • Sık sık göz kırpma,

  • Çevredeki nesneleri fark edememe,

  • Çevredeki nesnelere çarpma,

  • Çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe,

  • Renkleri ayırt edememe,

  • Odaklanmada sorun yaşama vb.

 GELİŞİM ALANLARI

  DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

Özbakım Becerileri

 

 Bazı görme yetersizliği olan çocukların aileleri çocuklarını korumacı bir yaklaşımla yetiştirirler. Çocuk çatal kaşık kullanmayı, ağzını ve burnunu silmeyi hatta peçeteyi nasıl tutması gerektiğini bilmiyor olabilir. Bu durumda fiziksel yardım sağlayarak, çocuğun günlük yaşamdaki yaşına uygun temel kazanımları edinmesi sağlanmalıdır.

Takvim yaşı 6 olan görme yetersizliği olan bir çocuk gelişim özellikleri açısından 4 yaşındaki çocuğun becerilerine sahip olabilir. Bu durum, çocuğun zihinsel yetersizliği olduğunun veya geç ya da güç öğrendiğinin düşünülerek çocuğun etiketlenmesi için bir neden olabilir. Genellikle doğuştan görmeyen çocuklarda meydana gelen bu durum, yaşantı eksikliğinden kaynaklanabilmektedir. Böyle olduğu belirlenen çocuklar için zengin yaşantılar sağlanabilmesi amacıyla çocuğun ailesiyle işbirliği yapılmalıdır. Çocuğun kendi işlerini yapmasına fırsatlar verilmeli, etkinlikler sırasında yapabileceği görevler verilmeli ve çocuğun başarılı girişimleri uygun pekiştireçlerle hem ev hem de sınıf içinde ödüllendirilmelidir.

Görme yetersizliği olan çocuklara özbakım becerilerini öğretirken beceri analizlerinden yararlanılabilir. Okulda yapılan eğitimlerin aileye model olunarak evde tekrarlanması çocuğun beceriyi kazanmasında önemli bir yer tutar.

Özbakım becerilerinin öğretiminde; sözel ipucu, işaret ipucu, model olma ve fiziksel yardım ipuçları kullanılmalıdır. Öğretimde yardım türlerinin kullanılması, yardım düzeyinin yavaş yavaş azaltılması sonunda çocuğun davranışı bağımsız olarak yapması sağlanır.
Dil Gelişimi  Çocukla iletişim kurulmak istendiğinde, adı söylenerek kendisiyle konuşulmaya başlanmalıdır.

Etkinlikler sırasında görme yetersizliği olan bir çocuğa söylenen nesne ismi ile çocuk sadece nesnenin ismini öğrenebilir. Nesnenin şeklinin nasıl olduğu, ağırlığının, boyutlarının ne kadar olduğu çocuğa nesneye dokundurularak anlatılmalı ve nesnenin ne işe yaradığı, nasıl kullanıldığı, farklı türlerinin neler olduğu gibi genişletilmiş bilgiler sunularak nesneyle aşinalığı oluşturulmalıdır.

Soru sormanın geç gelişmesinden dolayı, çocuğa çevresinde olan olaylar, nesneler, kişiler, ortam gibi çevresindeki her şeyle ilgili bilgi aktarılarak çocuk soru sormaya cesaretlendirilmelidir.

Görme yetersizliği olan çocuğun sınıfında bulunan çocukların da bazen gözleri kapatılarak kendilerini görme yetersizliği olan arkadaşlarının yerine koymaları sağlanmalıdır. Böylece konuşurken nasıl daha belirgin ifadeler kullanabileceklerine ilişkin fikir sahibi olmaları sağlanabilir (Örneğin, “Şuna bak ne kadar güzel.” demek yerine, “Elimde bir bebek var, saçları siyah, masmavi gözleri var, öyle güzel gülümsüyor ki.” demenin daha açıklayıcı olacağını fark edebilirler).
Bilişsel Gelişim Bilişsel gelişim için; tamamen görmeyen çocuklarla sesli, hareketli nesneler kullanılmalıdır.
Her görme yetersizliği olan çocuğun aynı öğretim şekliyle ve aynı düzeyde öğrenemeyebileceği unutulmamalıdır.
Hazırlanan materyallerin dokunsal özellikleri olmalıdır. Karmaşık özelliklere sahip materyaller olmamasına dikkat edilmelidir.
Kavram ve beceri kazandırmada hazırlanan analizlerin farklı düzeylerdeki ipuçlarıyla desteklenmesi temel alınmalıdır.
Az gören çocuklar için kavram materyalleri hazırlanırken renklerin zıtlığına ve materyalin ebatlarına dikkat edilmeli, çocuğun görme durumuna göre materyaller hazırlanmalıdır. Tamamen görmeyen çocuklarda ise çocuğun yaşına uygun ve dokunma duyusunu etkin olarak kullanmayı öğrenebileceği materyaller seçilmelidir.
Bazı kavramlar dokunulamayacak kadar büyük olabilir. Bu durumda küçük maketler kullanılarak çocuğun anlaması sağlanmalıdır. Örneğin, apartmanları anlatmak için önce çatısı olmayan küçük ev maketleri birleştirilerek apartman oluşturulabilir. Daha sonra farklı apartman maketlerinden yararlanılabilir.
Sosyal ve Duygusal Gelişim Sınıftaki diğer çocuklara görme yetersizliği olan akranlarının kendilerini görmediği, sadece seslerinden nerede ne yaptıklarını anlamaya çalıştığı anlatılmalıdır.
Görme yetersizliği olan çocuklar iletişime geçmek için karşısındaki kişinin onunla konuşmasını bekler. Gören çocuklar göz teması ile selamlaşarak birbirlerinden haberdar olurken görme yetersizliği olan çocuğa onunla konuşulduğunu fark ettirmek için çocuğun ismiyle hitap etmek ya da ona dokunarak kendisiyle iletişim kurulduğunu fark ettirmek gerekir. Gören çocukların taklit ederek öğrendiği birçok davranışı bu çocuklara model olarak, fiziksel yardım sağlayarak yaşantı yoluyla kazandırmak gerekir.
Görebilen çocukların görerek öğrendikleri tebessüm ya da kızgınlık ifadesi gibi mimik ifadelerini görme yetersizliği olan çocuk keşfetme yoluyla öğrenecektir. Mimikleri öğretmenin en etkili yolu, karşısındaki kişinin yüzüne dokunmasına izin vermektir. Ayrıca, kızgınlık, mutluluk gibi ifadeleri anlayabilmesi için sesli olarak kızgınlık ifadesi kullanılırken karşısındaki kişinin kızgınlık ifadesi olan yüzüne dokunması da sağlanarak çocuğun model alması sağlanabilir.
Drama etkinlikleri çocuğun kendine özgüvenini ve vücudunu daha dikkatli ve etkin kullanmasını sağlar. Özellikle yaygın olarak görülen tikler göz önüne alındığında drama ve sanat etkinlikleri bu tikleri en aza indirerek çocuğun donuk yüz ifadesini ve dış görünüşünü olumlu yönde etkileyecektir.
 Motor Gelişim Motor gelişimde gecikme görülebilir. Çocuk çevresindeki kişileri ve olayları göremediği için onlara yönelik yapabileceği hareketler kısıtlanmakta ve yaş ilerledikçe motor becerilerdeki gecikme artmaktadır. Hareket etmeyle ilgili görmemelerinden kaynaklanan korkularından dolayı bağımsız hareket etme becerilerini kazanmada gecikmeler görülmektedir. Hem ailenin hem de öğretmenin çocuğu hareket etme konusunda desteklemesi önemlidir.
Dokunarak öğrenen görme yetersizliği olan çocuklar için parmak duyarlılığı çok önemlidir. Bunun için motor becerileri geliştirici, büyük ve küçük kas gelişiminin desteklendiği oyuncak ve benzeri araç gereçler bulundurulmalıdır. Bu araç gereçlerin etkin kullanılması Braille alfabesinin öğrenilmesini kolaylaştıracaktır.
Braille alfabesine hazırlık için günlük yaşamda kullanılan araç gereçlerin üzerine kabartma yazıların yazılması sağlanmalıdır.

Bağımsız hareket becerilerinin kazandırılmasına yönelik olarak ortam düzenlenmelidir. Merdiven inme çıkma çalışmalarının yapılabileceği, denge tahtalarının bulunduğu, çocukların gezdiği koridorlarda duvar takibi yapabileceği düzenlemelerin yapılmasına dikkat edilmelidir.
Dokunarak öğrenme en önemli ihtiyaçtır. Oyun hamuru, çamur ve kil çalışmaları gibi çocuğun eğlenerek katılabileceği etkinlerin düzenlendiği ve yaşadığı dünyayı öğrenebileceği bir ortam oluşturulmalıdır.
Zilli toplarla hem sese yönelme hem de yön kavramını kazandırmak için çalışmalar yapılmalıdır.
Geri