6. 5 YAŞ ÇOCUKLARDA DİL- BİLİŞSEL GELİŞİM

 BİLİŞSEL GELİŞİM

Bireyin, çevresindeki dünyayı anlamasını ve öğrenmesini sağlayan aktif zihinsel faaliyetlerde gelişime BİLİŞSEL GELİŞİM adı verilmektedir. Bilişsel gelişim; bebeklikten yetişkinliğe kadar bireyin çevreyi, dünyayı anlama, düşünme yollarının daha kompleks ve etkili hale gelme sürecidir.

Bilişsel gelişimi sınıflandıran ilk psikolog Piaget’e göre 2-7 yaş arası ‘işlem öncesi evre’ dir ve dönemin en karakteristik özellikleri benmerkezci düşünce ve oyuna düşkünlüktür. Çocuk bu yaşlarda başkasının bakış açısından düşünemez. Kendini olayların merkezinde görür. Her şeyin kendisi için yaratıldığını düşünür, her şeyi kendine göre değerlendirir (egosantrizm).

 Çocuk dili kullanmaya başladığı için sembolik düşünme becerileri gelişir. Nesneleri sözcüklerle ifade etmeyi öğrenir.

Çocuğumuz Neler Yapabilir?

— 10 Kadar ana ve ara renk tanıyabilirim.
— 12 Parça verildiğinde 10 parçalık bir bilmeceyi tamamlayabilirim.

—Parça ile bütünü aynı zamanda düşünemem.
— Sayı kavramını tam olarak algılayamam. Beynimde sayı ile ilgili işlemler yapamam. Sözel olarak ya da nesnelerle birebir eşleme şeklinde saymam da hiçbir mantığa dayanmayan ezbere saymalardır.
— Nesnelerin görüntüsünün etkisi altında kalırım. Yani miktar, ağırlık ve sayı korunumunu anlayamam. Mesela iki eşit büyüklükteki bardağa su doldurup, eşitlikleri gösterildikten sonra bardaktaki sulardan birini ince uzun bardağa boşalttığınız zaman ince uzun bardakta daha çok su var diye düşünürüm.
— Bu dönemde hâlâ sınıflama ve gruplandırma yapamam. Bir çiçek grubu içinde, gülün grubun parçası olduğunu kavrayamam.
— 4 yaşımdayken yarım bıraktığım bir şeye karşı duyarsızken, artık başladığımı bitirmeyi severim.

Ailelere Öneriler

Çocuğun sorularına bıkmadan cevap verilip, olaylar sebep-sonuç ilişkisi içinde anlatılırsa; çocuğun sözcük bilgisi artmış olur ve olayları birbirine bağlamasına yardım etmiş olunur. 
‘Camdan sarkma’ yerine ‘Camdan sarkarsan düşebilirsin’ gibi…

Çocuğunuz zihinsel olarak hazır olmadan bazı soruların yanıtları öğretilse ve açıklansa da bir şey öğrenemez. Ne öğretildiğini anlamayan çocuk kırılır. Bu yüzden soyut kavramlardan uzak durmak gerekir.

Bellekleri kısa süreli olduğu için öğretilecek bilgiler parça parça açıklanmalıdır.

Oyun, yaratıcı düşünceyi geliştirdiğinden, oyun oynamalarına izin verin.

Çocuğa çevresindeki nesne ve olaylarla ilgili sorular sorun ve onların sorularına basit, anlaşılır cevaplar verin


 

DİL GELİŞİMİ

İnsan doğuştan dil ve konuşma yeteneğiyle doğar. Önce çevresindeki sesleri dinler, bunları anlamaya ve benzerini çıkarmaya çalışır. Ardından sözcükleri kullanarak cümleler kurar, kendisini anlatmak ve çevresini anlamak için...

Sözcükler en güçlü sosyal araçlardır. Yapılan araştırmalar, normal bir bilişsel yapıya sahip olan çocukların 5 yaş dolaylarında yetişkinler kadar düzenli bir biçimde dili öğrendiğini doğrular. Dili öğrenmeyi; doğuştan gelen kapasite ve çevredeki sosyal etmenler etkiler.

Çocukların sözcük dağarcığı 6 yaşına kadar 10.000 sözcüğe ulaşabilir. Yani günde 5 yeni sözcük öğrenebilirler.

Çocuğumuz Neler Yapabilir?

Grup halinde olan konuşmalara katılır.
Hikâye ve masal anlatabilir.
Sıfatları rahat kullanmaya başlar.
İsteklerini ayrıntıları ile anlatabilir.
Bilgisini arttırmak için sorular sorar
Dilbilgisi kurallarına uygun konuşur.
Her şeyin neden ve niçin’i ile ilgilenir.
Söylemek istediğini dile getirmeden önce düşünür, sonra söyler.
Telefonunu ve ev adresini söyleyebilir.
6–8 kelimelik cümleler kurabilir, söylendiğinde tekrarlayabilir.
Soyut nesnelerin anlamlarını sorabilir.
Zıt anlamlı soyut ve somut kelimeleri söyleyebilir.
Günlük yaşantısını anlatabilir.
Yer ve hareket tarif edebilir.

Ailelere Öneriler

  Anne-babalar konuşmalarıyla çocuklara iyi örnek olmalıdırlar.
Evdeki konuşmalar, çocuksu sözcüklerle değil, normal şekilde yapılmalıdır.
Çocuğun düşünme ve anlatma yeteneğini geliştirmesi için zaman tanınmalıdır.
Çocuğun yaşıtlarıyla iletişim kurması sağlanmalı, sorduğu sorulara açık ve doğru yanıtlar verilmelidir, ancak anne-baba çocuğu, yaşıtlarıyla kıyaslamamalı, çocuk konuşma olgunluğuna erişmeden konuşmanın gerçekleşmeyeceği unutulmamalıdır.